„ზვიადთან დაპირისპირება ნიშნავდა ისტორიასთან დაპირისპირებას“- ექსკლუზიური ინტერვიუ აკაკი ასათიანთან 28 ოქტომბრის არჩევნებზე

 1990 წლის 28 ოქტომბრის პირველ დემოკრატიულ და მრავალპარტიულ არჩევნებში დამაჯერებელი გამარჯვება ხმების  54%-ით მოიპოვა პოლიტიკურმა ძალამ ზვიად გამსახურდიას ლიდერობით -"მრგვალი მაგიდა - თავისუფალი საქართველო", სსრკ-ის კომუნისტურმა პარტიამ კი - 29.6% და რა გასაკვირია, რომ პირველივე სესიაზე, უზენაესი საბჭოს თავმჯდომარედ ერთხმად აირჩიეს ზვიად გამსახურდია. მისი მთავარი პოლიტიკური მიზანი დამოუკიდებლობის შესახებ რეფერენდუმის ჩატარება იყო, შემდეგ კი ამ რეფერენდუმზე დაყრდნობით საქართველოს დამოუკიდებლობის აღდგენის დეკლარაციის მიღება. უზენაესი საბჭოს პირველივე სესიის გადაწყვეტილებით, პარტიას ეწოდა „საქართველოს რესპუბლიკა“; აღადგინეს საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის სახელმწიფო ატრიბუტიკა: დროშა, გერბი და ჰიმნი. თუმცა, ზვიად გამსახურდიას გარდაცვალებისა და სამხედრო გადატრიალების შემდეგ ეს პოლიტიკური ერთობა, ფაქტობრივად, დაიშალა. „ვერსია“ დაინტერესდა, რა პრინციპით ხელმძღვანელობდა 90-იანი წლების დასაწყისში „მრგვალი მაგიდა- თავისუფალი საქართველო“; რა შეცდომები იქნა დაშვებული და არსებობს თუ არა მსგავსება დღევანდელ ვითარებასთან? - აღნიშნულ საკითხებზე „ვერსია“ ზვიად გამსახურდიას თანამებრძოლსა და უზენაესი საბჭოს თავმჯდომარეს, აკაკი ასათიანს ვესაუბრეთ:

_ 28 ოქტომბრის არჩევნები საქართველოს ისტორიაში უმნიშვნელოვანესი მოვლენაა და ეს ზვიად გამსახურდიას და ხალხის დამსახურებ იყო. ყველამ ჩვენი წვლილი შევიტანეთ, ვინც ზვიადის გვერდით ვიდექით, მაგრამ გადამწყვეტი წვლილი მის პიროვნულ ფაქტორსა და დაუცხრომელ ბრძოლას მიუძღვის. ზვიადმა გასაოცარი საარჩევნო კამპანია ჩაატარა, ერთხელ კახეთში სიცხეში 20 სოფელზე მეტი მოიარა, გრანდიოზულ შეხვედრებს მართავდა.

_ ბატონო აკაკი, როგორ ფიქრობთ, კაოლიციურმა მთავრობამ მაშინ რა შეცდომები დაუშვა?

_ გავამართლეთ იმით, რომ დამოუკიდებლობა გამოვაცხადეთ სრულიად ლეგიტიმურად, კანონიერად და არავის არასდროს ეჭვი არ შეეპარება, რადგან უფლება გვქონდა და რეფერუნდუმიც ჩავატარეთ, რომლის საფუძველზეც მიგვიღეს გაეროში. ამასთან, აფხაზეთთან მივაღწიეთ კომპრომისს და მაშინ ქვეყანა სამხედრო დაპირისპირებას გადავარჩინეთ...

რომ ნახოთ კანონები, თუნდაც პრესის, სამეწარმეო საქმიანობის შესახებ... მაგალითად, გავაუქმეთ სიკვდილით დასჯა ქონებრივ დანაშაულზე. ვფიქრობ, ერთ წელიწადში კიდევ ბევრი რამ მოვასწარით და მერე დაირაზმა მთელი საბჭოეთი და მისი შიდა რაზმი, „მეხუთე კოლონას“ რომ უწოდებენ, მეხუთე კი არა -  კოლონა იყო. რა თქმა უნდა, გარკვეული შეცდომები ჩვენც დავუშვით, უფრო მოქნილი პოლიტიკა უნდა გვქონოდა გნებავთ, ინტელიგენციასთან, მეწარმეებთან, ფარულ ბურჟუაზიასთან, პარტიებთან, იგივე რუსეთთანაც... თავიდან ელჩებთან კარგი ურთიერთობა ჰქონდა ზვიადს და მერე ჩეჩნეთის გამო გამწვავდა. საერთაშორისო ასპარეზზეც საბჭოეთს იმხელა მანქანა ჰქონდა, რომ ევროპის ნახევარ გაზეთებს აფინანსებდა. შეგვიქმნეს „ფაშისტების“ იმიჯი. ფაქტია, რომ ნაციონალისტური ხელისუფლება ვიყავით. ერთმა უცხოეულმა ჟურნალისტმა შეაფასა სწორად, ეთნიკური დომინირების მცდელობა აქვთო, რაც სიმართლეა, მაგრამ ბუნებრივი რეაქცია იყო 200 წლოვან ჩახშობაზე ეროვნული ძალების, თუმცა მაინც სჯობდა, უფრო ზომიერება გამოგვეჩინა.

მთავარი მიღწევა იყო დამოუკიდებლობის აღდგენა, ამიტომ წავედით არჩევნებზე, რაზეც გვიკიჟინებდა დანარჩენი ოპოზიციის მეორე ნაწილი, არადა თვითონ არანაირი ალტერნატიული წინადადება არ ჰქონდათ.

_ 1990 წლის მარტში, როცა ფილარმონიაში კონფერენცია გაიმართა,ოპოზიციის ნაწილმა მხარი არ დაუჭირა არჩევნებზე გასვლის საკითხს, თუმცა ზვიად გამსახურდიამ მაინც მიიღო ეს გადაწყვეტილება და გაიმარჯვა კიდეც. როგორ ფიქრობთ, მაშინ ყველა ეს პარტია რომ ერთად დამდგარიყო, არ ყოფილიყო დაპირისპირება, შეიცვლებოდა ვითარება მნიშვნელოვნად?

_  ჰკითხეთ მათ, რატომ არ დადგნენ? ირაკლი წერეთელს მე ველაპარაკე, რომ მონაწილეობა მიეღო. აკაკი ბაქრაძესთანაც გახლდით ზვიადთან ერთად, შევთავაზეთ ნათაძეს, ბლოკ „თავისუფლებას“ და ყველამ უარი განგვიცხადა, რადგან მაშინ 4%-იანი ბარიერი იყო და ზოგს ეგონა, რომ 15-20%-ს აიღებდნენ, არადა ვერც ერთი ბარიერთან ახლოსაც კი ვერ მივიდა. ორად გაიყო ხმები კომუნისტებსა და ჩვენზე, ხალხმა ასე გადაწყვიტა. არჩევნების წინა დღეს გამოხტნენ ჭანტურია, წერეთელი, ჯაბა იოსელიანი, გვაგინეს და ზვიადს აგინეს, ხალხმა კი მარტივი დასკვნა გააკეთა, ეტყობა, ესენი იბრძვიან მართლა თავისუფლებისთვის, თორემ ისინი მართლა კომუნისტების მხარეზე არიანო და ხმები აღარ გაიყო. რა თქმა უნდა, უკეთესი იქნებოდა იმიტომ, რომ ჩვენ მოვიპოვეთ საკონსტიტუციო უმრავლესობა და ეს დამღუპველია ხოლმე, მითუმეტეს სრულიად გამოუცდელ ვითარებაში, რადგან საერთოდ არ გვქონდა პრაქტიკა. მე ვიყავი ერთ-ერთი, ვინც ზვიადი დაარწმუნა, რომ არჩევნებში უნდა მიგვეღო მონაწილეობა. ზვიადი სულ წუხდა 9 აპრილს. მეც, სიმართლე გითხრათ, დღესაც ცოცხალი რომ ვარ, ვერ ვინელებ, რომ ადამიანები დაიღუპნენ, თუმცა ხელჩართულ ომში ვიყავით ყველანი, მაგრამ ზვიადს ვუთხარი, ახლა 19 დაიღუპა, მერე 119 დაიღუპება და როდემდე უნდა გაგრძელდეს ასე, გადავიდეთ და მათ მოედანზე მოვუგოთ-მეთქი. კარგიო, თქვა ზვიადმა უცბად, ალბათ, ფიქრობდა ამაზე... ისინი კი ამბობდნენ, შევიკრიბებით და დავგმობთ კომუნისტურ რეჟიმსო და შემდეგ რა?... მოკლედ, ვერავინ დააბრალებს ამ ამბავს გამსახურდიას იმიტომ, რომ ჭანტურიასთან ლაპარაკს აზრი არ ჰქონდა, რადგან კატეგორიული პოზიცია ჰქონდა. ჩვენი ინტელიგენცია კი აქაც იყო და კონგრესშიც მონაწილეობდა, ზვიადის ჯინაზე აკეთებდნენ ამას.

ეს არ იყო კოალიცია, ეს იყო პოლიტიკური ბლოკი, რაც საარჩევნო „ბლოკად“ გაფორმდა. კოალიცია არის, პარლამენტში რომ შევა ოპოზიცია და იქ შექმნიან კოალიციურ კავშირს. მეც კი პარტია მქონდა „ტრადიციონალისტთან კავშირი“, მაგრამ მიმაჩნდა, რომ ზვიადთან დაპირისპირება ნიშნავდა ისტორიასთან დაპირისპირებას. დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ ნათქვამიც გვქონდა, რომ რიგგარეშე არჩევნებს ჩავატარებდით, თუნდაც, ერთ წელში და მართლაც ასე მოხდა.

_ თქვით, რომ საკონსტიტუციო უმრავლესობა მიიღეთ, რაც დამღუპველია... საერთოდ, რა ხდება, როცა ადამიანებს ხელში განუსაზღვრელი ძალა-უფლება უვარდებათ? თქვენს ძირითად შეცდომად მაინც რა მიგაჩნიათ?

_ ჯერ კიდევ საბჭოეთი იყო, აქაც ხალხი საბჭოურად იყო განწყობილი. დამოუკიდებლობის წინააღმდეგ რცხვენოდათ გამოსვლა და ამიტომ ვითომ ზვიადის წინააღმდეგ იბრძოდნენ. სინმადვილეში დამოუკიდებლობის მოწინააღმდეგეები იყვნენ იმიტომ, რომ კარგად იყვნენ კომუნისტების დროს, პრივილეგიებით სარგებლობდნენ, თან ქილიკიც შეეძლოთ კომუნისტებზე. ამათ ხეირი ჰქონდათ საბჭოეთისგან... შეხედეთ, კინო ვერ გადაიღეს, მოთხრობა ვერ დაწერეს, იქ კი იყვნენ კომფორტულად, სასათბურე პირობებში და ჩათვალეს, სჯობს კარგად ვიყოთ, ვიდრე ქვეყანა იყოს დამოუკიდებელი და ჩვენ მეტი შრომა მოგვიწიოს იმისთვის, რომ რაღაცას წარმოვადგენდეთო. დიდი ტეხილი იყო და ალბათ, უნდა გაგვეთვალისწინებინა, რომ ასეთი მკვეთრი გადასვლა ეროვნულ სახელმწიფოებრიობაზე შეხვდებოდა წინააღმდეგობას, უნდა გაგვეწია ამისთვის ანგარიში, მოგვეწყო იუბილეები, რასაც მიჩვეულები იყვნენ... ამით ცხოვრობდნენ ისინი.

_ ანუ ზვიად გამსახურდიას ხისტი პოლიტიკა გახდა ამ ყველაფრის ერთ-ერთი მიზეზი?

_ ზვიად გამსახურდიას ხისტი პოლიტიკა ნებისმიერ ქვეყანაში არ ჩაითვლებოდა ასეთად. ზვიად გამსახურდია კი არა, ანგელოზი რომ მოსულიყო და ეთქვა, საბჭოთა კავშირიდან გავდივარ და ეროვნულ სახელმწიფოს ვაშენებო, ეს ხალხი მაინც გაუწევდა წინააღმდეგობას იმიტომ, რომ მონების მოდგა იყო და ვწუხვარ, რომ ასე ვლაპარაკობ, მაგრამ მათ ეს დაამტკიცეს შევარდნაძის დროს. ყველაფერს ამართლებდნენ, რა საშინელებებიც ხდებოდა, აფხაზეთის დაკარგვას და ყველაფერს, ოღონდ შევარდნაძე ჰყოლოდათ და მიეცა ღირსების ორდენები. რა თავში იხლიდნენ, კაცმა არ იცის! მარტო ერთმა კაცმა, ნოდარ მგალობლიშვილმა, თქვა უარი მაშინ, შესანიშნავმა, ღირსეულმა მსახიობმა. ქვეყანა გაიძარცვა, სოხუმი დაეცა, ამდენი ხალხი დაიღუპა და იძახდნენ, მთავარია, შევარდნაძე იყოსო იმიტომ, რომ მათ უგვარებდათ პრობლემებს. ამიტომ ეს არ იყო ბრძოლა დემოკრატიისთვის, მათ ჩათვალეს, რომ საბჭოთა რევანში შედგა შევარდნაძის ხელისუფლების მეშვეობით.

_ და ამ ყველაფრით რუსეთის საქმე გააკეთეს, არა?

_  დიახ. უნდოდათ თუ არა, ასე მოხდა. ეროვნული მოძრაობიდანაც კი გვიპირისპირდებოდა ზოგი გულწრფელად და ნებით თუ უნებლიეთ, ეს გააკეთეს... იმედია, ახლა მაინც ესმით ეს...

_ ბატონო აკაკი, დღეს, როცა საუბარია კოალიციური მმართველობის აუცილებლობაზე, რა უნდა გაითვალისწინონ პარტიებმა იმ შეცდომებიდან და განვლილი მაგალითებიდან გამომდინარე? რა არის წარმატებული კოალიციური მთავრობის ფორმულა?

_ სერიოზული პრობლემაა ეს და პოლიტიკური კულტურა სჭირდება. მოჩვენებითად სულ კოალიციები და „ბლოკები“ იყო, რეალურად კი არ იყო, ამიტომ ამის გამოცდილება არ არსებობს. ღორმუცელობა არ უნდა დაემართოთ, მთელი ტორტი მე უნდა შევჭამოო. მნიშვნელოვანია, ვის აღმოაჩნდება თვითკონტროლის უნარი, ამის გარანტია არის რეალური თვითმმართველობა, პარლამენტი რეალური ძალა-უფლებით, დამოუკიდებელი სასამართლო და ასეთ შემთხვევაში გინდათ კოალიცია და გინდათ უმრავლესობა ერთი პარტიის თვითკონტროლის იმედად აღარ იქნება. დღეს, ამ ვითარებაში ერთადერთი იმის იმედი უნდა გვქონდეს, როგორ შეეწყობიან ერთმანეთს და როგორ გააკონტროლებენ საკუთარ თავს, როგორ ჩამოაყალიბებენ მომავლისთვის შემზღუდავ ინსტიტუტებს. აშშ-ში კანონებს რომ წერდნენ, იმაზე ფიქრობდნენ, რომ გაკონტროლებულიყო ხელისუფლება. აქ კი შეხედეთ, „ნაციონალები“ იმკიან თავის ავტორიტარულ მმართველობას - სასამართლოს, წინ დახვდათ ისიც, რომ თვითმმართველობა არაა რეალური... ეყოფათ იმის ჭკუა, მიხვდნენ, რომ მომავლისთვის აჯობებს, დამოუკიდებელი სასამართლო და რეალური თვითმმართველობა იყოს? - არ ვიცი, სიმართლე გითხრათ.

_ თუმცა, ცდილობენ, კოალიციურად წარმოჩნდნენ სხვა პარტიებთან ერთად...

_ ეს უფრო საარჩევნო ამბავია, ვნახოთ, საკრებულეობში როგორ შეძლებენ თანამშრომლობას. გახარიას უნდა მოელაპარაკონ, რადგან რამდენიმე საკრებულოში გადამწყვეტი ხმები აქვს მას და ვნახოთ, რამდენად აღმოაჩნდებათ ეს კულტურა...

_ ბატონო აკაკი, გასაგებია, რომ 1990 წელს საბჭოთა საცეცებმა დაანგრია „მრგვალი მაგიდის“, ზვიად გამსახურდიას ხელისუფლება... ახლაც ხომ საბჭოთა კავშირი აღარაა? როგორც თქვით, არც ერთი კოალიცია არ ამართლებს და ერთპარტიულ მმართველობაზე გადავდივართ, რა არის ამის მიზეზი?

_ საბჭოთა კავშირი და ბოლშვიზმი მაინცდამაინც რუკაზე კი არ უნდა ეწეროს, ადამიანებში ზის და ისინი საკუთარ თავს უნდა მოერიონ, გააცნობიერონ, მაგრამ ფიქრობენ, წინათ თუ მოსკოვი გვყავდა, ახლა აღარავინ გვაყვს უფროსი და მოდი, მე თვითონ ვიპარპაშებო, თუმცა მაინც მოსკოვისკენ ან ევრიპისა და ამერიკისკენ იყურებიან, როცა რაღაც სჭირდებათ იმტიომ, რომ დამოკიდებული არიან. ყველას მოსწონს, აწყობს ეს, რადგან ძალა-უფლება ფულია. ნორმალურ ქვეყნებში კი პირიქით, სახელმწიფო თანამდებობებზე უფრო ნაკლებ ანაზღაურებას იღებენ ადამიანები, ვიდრე მიიღებდნენ კერძო კომპანიებში. სამსახურში მოწყობა კი არაა პარლამენტარობა და მინისტრობა, ჯერ ერთი მოვალეობა და პასუხისმგებლობაა და ამასთან, შენი წარმოდგენა, კონცეფცია ხომ უნდა გქონდეს?... ზოგადად, მიმაჩნია, რომ პოლიტიკური კლასის სერიოზული დეგრადაცია მიმდინარეობს მთელ მსოფლიოში. პირველი, ვინც თავის ხელისუფლებას შეიზღუდავს, ის უნდა დავტოვით 20-30 წლით ( იცინის)... ახალი თაობის იმედი მაქვს, კარგი თაობა მოდის და იქამდე თავი უნდა მივიტანოთ როგორმე. ჩვენ, უბრალოდ, შემართული ხალხი ვიყავით, დამოუკიდებლობის იდეამ ყველაფერი გადაგვიფარა. ამ იდეით ისე ვიყავით შეპყრობილი, ასეთი მუხტის და მოტივაციის გარეშე, ამას ვერ შევძლებდით. ციხიდან რომ გარბის ადამიანი და გალავანზე ადის, დემოკრატიულ მეთოდებზე თუ იფიქრებს, ვერ აიღებს იმ გალავანს...

_ მესმის, როგორი ჟინი გქონდათ მაშინ თავისუფლების მოპოვებისა...

_ ძალიან დიდი, იმის მერე პოლიტიკის ხალისიც აღარ მაქვს...

_ არც გიფიქრიათ აქტიურ პოლიტიკაში დაბრუნებაზე?

_ ახლა რაც ხდება, ხანდახან მრცხვენია კიდეც გამოჩენისა და ლაპარაკის, რადგან როცა ორი ადამიანი ჩხუბობს, ვიცი, რისთვისაც ჩხუბობენ... ორღობის ჩხუბია, ჭინჭყლობაა და არა პოლიტიკა... ეს ადამიანები არ შეისმენენ დალაგებულ ლაპარაკს და როცა შეისმენენ, ან თავად გავაკეთებ, ან ვინმეს მივეხმარები, როცა მეცოდინება, რომ რაღაც იდეალები ამოძრავებს.