რა არის გლუტენი და ვინ შეიძლება დაიცვას მისი დიეტა

გლუ­ტე­ნი, იგი­ვე "წე­ბო­ვა­ნა“, მცე­ნა­რე­უ­ლი წარ­მო­შო­ბის ცი­ლაა, რო­მელ­საც სხვა­დას­ხვა მარ­ცვლე­უ­ლი  შე­ი­ცავს.  საკვების შეფუთვაზე ხშირად შეგხვდებათ წარწერა: „არ შეიცავს გლუტენს“. ასეთი პროდუქტების ფასი, უმეტესწილად, საკმაოდ მაღალია. ბოლო დროს, მისი შემცველობის ნაწარმი ასოცირდება არაჯანსაღ და მავნე საკვებთან. სუპერმარკეტებში განაახლეს ისეთი საკვების ეტიკეტებიც, რომელიც არასდროს შეიცავდა გლუტენს, რათა შეფუთვაზე მიეთითებინათ უგლუტენო.

საინტერესოა, სინამდვილეში საზიანოა თუ არა გლუტენი ჯანმრთელობისთვის და რა არის მისი აუტანლობა.

გლუტენის შემცველი პროდუქტები:

ხორ­ბა­ლი; ჭვა­ვი; ქერი; კუს­კუ­სი; მა­ნა­ნის ბურ­ღუ­ლი.  

ხში­რად გლუ­ტენს შე­ი­ცა­ვენ პრო­დუქ­ტე­ბი, რო­მელ­თა ელას­ტი­უ­რო­ბა­საც ხე­ლოვ­ნუ­რად ზრდი­ან ფორ­მის მი­სა­ცე­მად იგი შე­დის კეტ­ჩუ­პე­ბის, სა­წებ­ლე­ბის, ჩიფ­სის, კან­ფე­ტე­ბის, ნა­ყი­ნის, სო­ი­ოს სო­უ­სის, კარ­ტო­ფი­ლი ფრის, ვი­ტა­მი­ნე­ბის (კაფ­სუ­ლე­ბი­სა და ტაბ­ლე­ტე­ბის სა­ხით) და ხორ­ცპ­რო­დუქ­ტე­ბის შე­მად­გენ­ლო­ბა­შიც კი.

გლუ­ტე­ნის­გან თა­ვი­სუ­ფა­ლი ბურ­ღუ­ლე­უ­ლის სა­ხე­ო­ბე­ბია:

სი­მინ­დი; ფეტვი; ბრინ­ჯი; შვრია.

რა არის გლუტენის აუტანლობა?

გლუ­ტე­ნის აუ­ტან­ლო­ბა ცე­ლი­ა­კი­ას სა­ხე­ლი­თაა ცნო­ბი­ლი. ცე­ლი­ა­კია სხვა­დას­ხვა ფორ­მით შე­იძ­ლე­ბა გა­მოვ­ლინ­დეს და წვრილი ნაწლავის დაზიანება ახასიათებს.

მისი სიმპტო­მე­ბია: ძლი­ე­რი დი­ა­რეა, რკი­ნა­დე­ფი­ცი­ტუ­რი ანე­მია, ნევ­რო­ლო­გი­უ­რი დარ­ღვე­ვე­ბი, თა­ვის ტკი­ვი­ლი, დეპ­რე­სია, შფოთ­ვა, ოს­ტე­ო­პე­ნია/ოს­ტე­ო­პო­რო­ზი.

არ არის აუ­ცი­ლე­ბე­ლი, რომ გლუ­ტე­ნის აუ­ტან­ლო­ბის დროს თი­თო­ე­უ­ლი ეს სიმპტო­მი გა­მო­ხა­ტუ­ლი იყოს. ბევრ ადა­მი­ანს აღე­ნიშ­ნე­ბა ფა­რუ­ლი აუ­ტან­ლო­ბა გლუ­ტე­ნის მი­მართ. სიმპტო­მე­ბი სუს­ტა­დაა გა­მო­ხა­ტუ­ლი და მხო­ლოდ კომ­პლექ­სუ­რი გა­მოკ­ვლე­ვე­ბის შემ­დეგ არის შე­საძ­ლე­ბე­ლი დი­აგ­ნო­ზის დას­მა. მი­უ­ხე­და­ვად იმი­სა, რომ ცე­ლი­ა­კიით ავად­დე­ბა მო­სახ­ლე­ო­ბის 1%, სხვა­დას­ხვა შე­ფა­სე­ბით ყო­ველ მე­სა­მეს აღე­ნიშ­ნე­ბა ესა თუ ის იმუ­ნუ­რი რე­აქ­ცია გლუ­ტენ­ზე.

სწო­რედ ამი­ტომ გლუ­ტენ­თან მი­მარ­თე­ბით დიდი ყუ­რა­დღე­ბის გა­მო­ჩე­ნაა სა­ჭი­რო. უნდა მო­ე­რი­დოთ არა მხო­ლოდ ბურ­ღუ­ლე­ულს, არა­მედ ზე­მოთ ჩა­მოთ­ვლილ სხვა საკ­ვებ­საც. გლუ­ტე­ნი შე­იძ­ლე­ბა შეგ­ხვდეთ კოს­მე­ტი­კურ სა­შუ­ა­ლე­ბებ­შიც.

საზიანოა თუ არა გლუტენი ჯანმრთელი ადამიანის ორგანიზმისთვის?

გლუტენის შემცველი საკვები არ უნდა მიიღოთ იმ შემთხვევაში, თუ გაწუხებთ ცელიაკია, ალერგია ხორბლის პროდუქტებზე ან უბრალოდ, არასასიამოვნო შეგრძნებები გაქვთ მისი მიღების შემდეგ.

მიუხედავად იმისა, რომ უგლუტენო დიეტა რეკომენდირებულია ცელიაკიის მქონე ადამიანებისთვის ეს ნამდვილად არ არის ყველასთვის.  ჩვენი რაციონიდან გლუტენის ამოღებამ შეიძლება  გამორიცხოს ზოგიერთი საკვები, რომელიც შესანიშნავია ჩვენი ჯანმრთელობისთვის, როგორიცაა  მარცვლეული და სოიო, რომლებიც გვაწვდიან აუცილებელ ვიტამინებს და მინერალებს.  გარდა ამისა, უგლუტენო დიეტის დაცვა ხშირად ამცირებს კალციუმს, B ვიტამინებს და ბოჭკოებს ჩვენი საერთო რაციონიდან, ხოლო ზრდის ცხიმებისა და მარტივი ნახშირწყლების მიღებას.  სინამდვილეში, გამომცხვარი პროდუქტების უგლუტენო ალტერნატივების უმეტესობას აქვს უფრო მაღალი შაქრის შემცველობა და მეტი კალორია. მათმა უწყვეტმა მოხმარებამ შეიძლება გამოიწვიოს ჯანმრთელობის პრობლემები, როგორიცაა სიმსუქნე, ტიპი 2 დიაბეტი, მაღალი წნევა და სხვა.

რატომ იქცა უგლუტენო დიეტა ტენდენციად?

მიიჩნევენ, რომ საკვები, რომელიც გლუტენს არ შეიცავს, უფრო მდიდარია მინერალებით და ვიტამინებით. სინამდვილეში, გლუტეინის შემცველი საკვები ნაკლებ ბოჭკოს, მეტ შაქარსა და ცხიმებს შეიცავს. ეს კი, ხშირ შემთხვევაში, პირიქით – წონის მატებას იწვევს. რა თქმა უნდა, თუ გლუტეინის შემცველ საკვებს ჩაანაცველბთ ხილით და ბოსტნეულით, წონაში დაიკლებთ. მაგრამ თუ მას უბრალოდ უგლუტენო ალტერნატივით ჩაანაცვლებთ, მაშინ მსგავს შედეგს ვერ მიიღებთ.

როგორ სვამენ დიაგნოზს?
ცელიაკიის დიაგნოზის დასმა ხდება უბრალო სისხლის ანალიზით. ადამიანებს, რომლებსაც აქვთ ცელიაკია და ჭამენ გლუტეინიან საკვებს, სისხლში ძალიან დიდი რაოდენობით აქვთ ანტისხეულები, რომლებიც გლუტეინის ცილას “ებრძვიან''. ცელიაკიის საბოლოო დიაგნოზისთვის საჭიროა წვრილი ნაწლავებიდან ენდოსკოპიური ბიოფსია. ექიმმა ასეთი კვლევა მხოლოდ მაშინ უნდა ჩაატაროს, თუკი აქვს ეჭვი ცელიაკიაზე და გენეტიკური კოდიც უდასტურებს ამ ეჭვს.

 

ავტორი: ია გრიგალაშვილი